Đức Hồng y Claudio Hummes, nguyên Tổng giám mục giáo phận São Paulo, Brazil, và nguyên Tổng trưởng Bộ Giáo sĩ, đã qua đời hôm thứ Hai 4/7/2022, sau thời gian dài đau bệnh, hưởng thọ 87 tuổi. Trong những năm trong sứ vụ của mình, Đức Hồng y đã dấn thân đặc biệt đồng hành với các dân tộc bản địa.
Đức Hồng y Odilo Pedro Scherer, Tổng giám mục đương nhiệm của São Paulo, đã thông báo về sự ra đi của Đức Hồng y Claudio Hummes, vị tiền nhiệm của ngài. Đức Hồng y Scherer cũng kêu gọi tạ ơn Chúa vì cuộc sống của người tiền nhiệm và cầu nguyện xin Chúa thương ban cho ngài cuộc sống đời đời.
Đức Hồng Y Scherer lưu ý rằng Đức Hồng Y Hummes sẽ an nghỉ tại Nhà thờ Chính tòa của tổng giáo phận, nơi các tín hữu sẽ có thể tham dự các Thánh lễ cầu cho linh hồn ngài được an nghỉ.
Một cuộc đời phục vụ Giáo hội
Đức Hồng y Hummes sinh tại Montenegro, thuộc bang Rio Grande del Sud của Brazil, trong một gia đình gốc Đức, với tên rửa tội là Auri Afonso. Khi gia nhập dòng Phanxicô vào năm 1956 ngài đã nhận tên tu sĩ là Cláudio. Ngài học triết học ở Roma và chuyên ngành đại kết tại Viện Bossey ở Geneva; sau đó, ngài là giáo sư, hiệu trưởng, nhà thần học, và giám mục.
Trong 21 năm, bắt đầu từ năm 1975, Đức Hồng y Hummes sống ở Santo André, nơi ngài nổi bật vì bảo vệ công nhân, ủng hộ công đoàn và tham gia các cuộc đình công với tư cách là giám mục phụ trách Chăm sóc Mục vụ Công nhân trên khắp Brazil. Năm 1996, ngài được bổ nhiệm làm tổng giám mục của Fortaleza, Ceará. Trong hai năm thi hành sứ vụ tại đây, ngài chịu trách nhiệm về “gia đình và văn hóa” trong Hội đồng Giám mục Brazil miền Brasilia. Sau đó, ngài là một trong những người tổ chức Cuộc gặp gỡ Gia đình Thế giới với Đức Giáo hoàng lần thứ hai, được tổ chức tại Rio de Janeiro vào năm 1997.
Vào ngày 15 tháng 4 năm 1998, Đức Gioan Phaolô II đã chọn ngài làm Tổng Giám mục giáo phận Thủ đô São Paulo, nơi ngài đã thúc đẩy việc chăm sóc mục vụ các ơn gọi, việc đào tạo các linh mục và việc truyền bá Phúc âm cho thành phố. Vai trò của ngài trong lĩnh vực truyền thông đại chúng cũng rất quan trọng, bởi vì, theo ngài, Giáo hội phải nói với thành phố, đưa người Công giáo đến gần nhau hơn và mang Phúc âm đến với các gia đình.
Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã phong ngài làm Hồng y vào ngày 21 tháng 2 năm 2001. Ngài tham gia Mật nghị bầu Đức Joseph Ratzinger làm Giáo hoàng vào tháng 4 năm 2005. Năm 2006, Đức Biển Đức XVI bổ nhiệm ngài làm Tổng trưởng Bộ Giáo sĩ, kế vị Đức Hồng y Darío Castrillón Hoyos. Vào tháng 5 năm 2007, ngài tham gia Hội nghị Giám mục Mỹ Latinh lần thứ năm, được biết đến nhiều hơn với tên gọi Hội nghị Aparecida, nơi Đức Hồng y Bergoglio làm báo cáo viên cho tài liệu cuối cùng của nó.
Năm 2010, do giới hạn độ tuổi, Đức Hồng y Hummes từ chức tổng trưởng Bộ Giáo sĩ và chủ tịch Hội đồng Quốc tế về Giáo lý, một cơ quan trực thuộc Bộ. Vào ngày 29 tháng 6 năm 2020, ngài được bầu làm chủ tịch của Hội đồng Giáo hội Amazon, được thành lập như một “công cụ hữu hiệu” để thực hiện nhiều đề xuất từ Thượng hội đồng, và trở thành “một cầu nối làm sinh động các giáo hội khác và mạng lưới môi trường xã hội và các sáng kiến ở cấp độ châu lục và quốc tế.” Đây là điều mà Đức Hồng y đã tìm cách thực hiện cho đến những ngày cuối cùng của cuộc đời trên trần thế của ngài.
Với sự qua đời của Đức Hồng y Hummes, Hồng y đoàn còn 207 thành viên, trong đó có 116 vị dưới 80 tuổi có quyền bầu Giáo hoàng và 91 vị trên 80 tuổi không còn quyền bầu Giáo hoàng.
Trái tim đập vì người nghe
Huy hiệu giám mục của Đức Hồng Y Hummes, “Omnes vos fratres” (Tất cả các bạn là anh em), lặp lại câu nói của Thánh Phanxicô Assisi, “Tất cả Anh em”, cũng là nguồn cảm hứng cho thông điệp mới nhất của Đức Thánh Cha, Fratelli tutti. Đây là một dấu hiệu rõ ràng khác về sự thống nhất của ý định và tư tưởng đã ràng buộc Đức Hồng y Hummes với Đức Thánh Cha Phanxicô, người đã chọn tên giáo hoàng của mình theo gợi ý của Đức Hồng y.
Đức Hồng y Hummes được gọi cách trìu mến là “Dom Cláudio.” Ngài có một trái tim to lớn luôn đập vì những người “nghèo”, chẳng hạn như các dân tộc bản địa của Amazon, những nhà truyền giáo tu sĩ và giáo dân, những người đói khát ở miền nam bán cầu, người lao động được trả lương thấp, hoặc nạn nhân của biến đổi khí hậu.
Những người đáng thương đó luôn hiện diện trong tâm trí ngài, ngay cả trong các cuộc bỏ phiếu cuối cùng của Mật nghị năm 2013 bầu Đức Tổng Giám mục của Buenos Aires, Đức Hồng y Jorge Mario Bergoglio làm giáo hoàng. Khi người bạn Argentina ngồi bên cạnh đã nhận đủ số phiếu cần thiết để được bầu làm Giáo hoàng, Đức Hồng y Hummes thì thầm vào tai ngài: “Đừng quên những người nghèo.” Từ trực giác đó làm nảy sinh một trực giác khác của vị Giáo hoàng mới được bầu, liên quan đến việc lựa chọn tên của giáo hoàng. Chính Đức Thánh Cha Phanxicô đã tiết lộ điều này với các nhà báo mà ngài đã gặp vào ngày 16 tháng 3 năm 2013:
“Bên cạnh tôi là Đức nguyên Tổng Giám mục của São Paulo, cũng là nguyên Tổng trưởng của Bộ Giáo sĩ, Đức Hồng y Claudio Hummes: một người bạn tuyệt vời, một người bạn tuyệt vời! Khi có một chút nguy hiểm, ngài đã an ủi tôi. Và khi phiếu bầu đã lên đến 2/3, những tràng pháo tay thường lệ vang lên, vì đã bầu chọn được Giáo hoàng, ngài ôm tôi và nói: ‘Đừng quên những người nghèo!’ Và từ ngữ này đã xâm nhập vào tôi: người nghèo, người nghèo. Sau đó, ngay lập tức, liên quan đến người nghèo, tôi nghĩ đến thánh Phanxicô thành Assisi.”
Đức Hồng y Hummes và triều đại Giáo hoàng của Đức Phanxicô
Đức Hồng y Hummes vui mừng về cuộc bầu Giáo hoàng đó và qua micro của Đài phát thanh Vatican, Đức Hồng y chúc Giáo hoàng “một triều đại Giáo hoàng lâu dài”, bởi vì, theo Đức Hồng y, “Giáo hội cần có triều đại giáo hoàng này, Giáo hội cần dự án này mà ngài thể hiện và ngài đã bắt tay thực hiện.”
Đối với Giáo hội, Đức Hồng y Hummes luôn cầu nguyện để Giáo hội sẽ luôn vững chắc và hiệp nhất, không khuất phục trước các mối đe dọa từ bên ngoài và bên trong. Ngài đã nói khi đối mặt với những người muốn đặt câu hỏi về thẩm quyền của Giáo hoàng: “Giáo hội bảo vệ sự hiệp nhất của mình như một sự hiệp nhất của đa nguyên. Chia rẽ là điều xấu xa.”
Trong Giáo hội này, một Giáo hội mà ngài mong muốn là Giáo hội nghèo và luôn “đi ra”, Đức Hồng y Hummes hy vọng rằng tiếng nói của các dân tộc dân miền Amazon, bị ảnh hưởng bởi nạn phá rừng, các dự án săn mồi, và dịch bệnh của đất đai và con người, cũng như các vấn đề mục vụ, sẽ gây tiếng vang lớn.
Niềm vui vì Thượng Hội đồng giám mục miền Amazon
Một lý do khác mang lại niềm vui lớn cho Đức hồng y là việc triệu tập Thượng hội đồng cho miền Liên Amazon vào tháng 10 năm 2019, một cơ hội để tập trung sự chú ý của tập thể vào một góc thường bị lãng quên của thế giới. Được bổ nhiệm làm tổng trường trình viên cho Thượng Hội đồng, trong báo cáo giới thiệu của mình, Đức Hồng y đề nghị những người tham gia đại hội tập trung công việc của họ vào những con đường mới cho Giáo hội ở Amazon: sự hòa nhập văn hóa và đa văn hóa, vấn đề thiếu linh mục, vai trò của các phó tế và phụ nữ, việc chăm sóc Ngôi nhà chung của chúng ta trên tinh thần sinh thái toàn diện. Đức Hồng y nói trong Thượng hội đồng: “Các dân tộc bản địa đã thể hiện bằng nhiều cách rằng họ muốn sự hỗ trợ của Giáo hội trong việc bảo vệ và gìn giữ quyền của họ, trong việc xây dựng tương lai của họ. Và họ yêu cầu Giáo hội là một đồng minh liên tục. Các dân tộc bản địa phải được khôi phục và đảm bảo quyền được trở thành nhân vật chính của lịch sử, chủ thể của họ chứ không phải là đối tượng của tinh thần và hành động của chủ nghĩa thực dân của bất kỳ ai.”
Không giống như những người chỉ nhìn vào kết quả trước mắt của Thượng Hội đồng, điều mà một số người đánh giá là không đạt yêu cầu so với yêu cầu của nhiều người tham dự, Đức Hồng y Hummes luôn hướng ánh mắt của mình vượt khỏi hội nghị ở Vatican – nghĩa là, không phải chính Thượng Hội đồng, nhưng đối với tiến trình mà Thượng hội đồng sẽ mở ra ở Amazon và thế giới.
Một tầm nhìn vượt xa hơn những ngày Thượng Hội đồng
Trong thời gian gần đây, đặc biệt là kể từ năm 2020 (năm ngài được bổ nhiệm làm chủ tịch của Hội đồng Giáo hội Amazon mới được thành lập), Đức Hồng y Hummes đã nhấn mạnh vào việc “áp dụng” các đề nghị của Thượng Hội đồng. Ngài nói với Truyền thông Vatican: “Thượng Hội đồng là đỉnh cao soi đường. Nhưng nó vẫn tiếp tục bây giờ, toàn bộ tiến trình cũng sẽ tiếp tục trong việc áp dụng thời hậu Thượng hội đồng, trong chính lãnh thổ và ở mọi nơi có mối liên hệ”. Ngài cũng tố cáo “cuộc khủng hoảng khí hậu và sinh thái nghiêm trọng” thực sự đặt “tương lai của hành tinh và do đó, tương lai của nhân loại, trước nguy cơ”.
Sự cấp bách tương tự đã được Đức Hồng y nhắc lại trong lá thư vào tháng 7 năm 2021, trong đó ngài yêu cầu thế giới chuyển từ “chúng ta phải làm” điều gì đó – đó là từ những lời hứa tốt đẹp – đến thực sự “làm” điều gì đó, nghĩa là, hành động cụ thể, để các đề xuất của Thượng Hội Đồng về miền Amazon không rơi vào không khí, nhưng được áp dụng thực tế trong các cộng đồng khác nhau. Đức Hồng y viết: “Thật tốt khi tiếp tục phân định những gì chúng ta phải làm, nhưng ngay cả khi điều này là tốt thì vẫn chưa đủ.”
Vatican News
