Trong Sứ điệp Ngày Thế giới Người nghèo lần thứ IX, sẽ được cử hành vào ngày 16/11/2025, Đức Thánh Cha Lêô XIV nhắc lại rằng người nghèo là “những anh chị em được yêu mến nhất” của Giáo hội và hy vọng rằng Năm Thánh này “có thể khuyến khích việc phát triển các chính sách để chống lại các hình thức nghèo đói cũ và mới” trước những bất bình đẳng và xung đột trên thế giới. “Công việc, giáo dục, nhà ở, chăm sóc y tế là những điều kiện căn bản để con người có được sự an toàn đích thực”.
SỨ ĐIỆP CỦA ĐỨC THÁNH CHA
Ngày Thế giới Người nghèo IX
16/11/2025, Chúa Nhật XXXIII Thường Niên
1. “Lạy Chúa của con, chính Ngài là niềm hy vọng của con” (Ps 71,5). Những lời này trào dâng từ một con tim đang bị đè nặng bởi những khó khăn truân chuyên: “Ngài đã bắt con nếm bao sầu khổ và tai ương” (c. 20), tác giả Thánh vịnh kêu lên. Mặc dù vậy, tâm hồn ông vẫn rộng mở và đầy tin tưởng, bởi vì được củng cố trong đức tin, ông nhận ra sự nâng đỡ của Thiên Chúa và tuyên xưng: “Ngài là núi đá và thành trì bảo vệ con” (câu 3). Từ đó, phát sinh một niềm tin tưởng vững chắc rằng niềm hy vọng nơi Người không làm thất vọng: “Lạy Chúa, con ẩn náu bên Ngài, con sẽ không bao giờ thất vọng” (câu 1).
Giữa những thử thách của cuộc sống, niềm hy vọng được nuôi dưỡng bởi sự xác tín vững vàng và đầy khích lệ về tình yêu của Thiên Chúa, được Chúa Thánh Thần đổ tràn vào tâm hồn. Do đó, hy vọng không làm thất vọng (x. Rm 5,5) và Thánh Phaolô có thể viết thư cho ông Timôtêô: “Chính vì thế chúng ta phải vất vả chiến đấu, bởi vì chúng ta đã đặt hy vọng của chúng ta vào Thiên Chúa hằng sống” (1Tm 4,10). Thực ra, Thiên Chúa hằng sống chính là “Thiên Chúa của hy vọng” (15,13), và Chúa Kitô, nhờ sự chết và sự phục sinh của Người, đã trở thành “niềm hy vọng của chúng ta” (1Tm 1,1). Chúng ta không được quên rằng chúng ta đã được cứu độ trong niềm hy vọng này, và cần chúng ta cần được bén rễ vững chắc vào điều này.
2. Người nghèo có thể trở thành chứng nhân cho một niềm hy vọng mạnh mẽ và đáng tin cậy, bởi vì họ tuyên xưng niềm hy vọng ấy trong một hoàn cảnh sống bấp bênh, đầy thiếu thốn, mong manh và bị gạt ra bên lề. Họ không dựa vào sự an toàn của quyền lực hay tài sản; ngược lại, họ phải chịu sự chi phối của những điều đó và thường là nạn nhân của chúng. Niềm hy vọng của họ chỉ có thể đặt ở nơi khác. Khi nhận ra rằng Thiên Chúa là niềm hy vọng đầu tiên và duy nhất của chúng ta, chúng ta cũng chuyển từ những hy vọng phù du sang niềm hy vọng bền vững. Khi chúng ta khao khát được Thiên Chúa đồng hành trên hành trình cuộc sống, những của cải trở nên thứ yếu, bởi vì chúng ta khám phá ra kho báu đích thực mà chúng ta thật sự cần đến. Những lời của Chúa Giêsu nhắn nhủ các môn đệ vẫn vang lên mạnh mẽ và rõ ràng: “Anh em đừng tích trữ cho mình những kho tàng dưới đất, nơi mối mọt làm hư nát, và kẻ trộm khoét vách lấy đi. Nhưng hãy tích trữ cho mình những kho tàng trên trời, nơi mối mọt không làm hư nát, và kẻ trộm không khoét vách lấy đi” (Mt 6,19-20).
3. Hình thức nghèo khổ nghiêm trọng nhất là không nhận biết Thiên Chúa. Đây chính là điều Đức Giáo hoàng Phanxicô đã nhắc nhở chúng ta trong Tông huấn Evangelii Gaudium: “Sự phân biệt đối xử tồi tệ nhất mà người nghèo phải gánh chịu là thiếu sự chăm sóc thiêng liêng. Phần đông người nghèo có sự mở lòng đặc biệt đối với đức tin; họ cần đến Thiên Chúa và chúng ta không thể không trao tặng cho họ tình bạn của Người, phúc lành của Người, Lời của Người, việc cử hành các Bí tích và lời mời gọi bước vào hành trình lớn lên và trưởng thành trong đức tin” (s. 200). Ở đây chúng ta nhận thấy một ý thức căn bản và hết sức cốt yếu về cách thế để tìm thấy kho báu đích thực nơi Thiên Chúa. Thánh Gioan Tông đồ cũng đã nhấn mạnh: “Nếu ai nói: ‘Tôi yêu mến Thiên Chúa’, mà lại ghét anh em mình, người ấy là kẻ nói dối; vì ai không yêu thương người anh em mà họ thấy, thì không thể yêu mến Thiên Chúa mà họ không trông thấy” (1 Ga 4,20).
Đó là quy luật của đức tin và bí quyết của niềm hy vọng: mọi của cải trần thế, những thực tại vật chất, thú vui trần tục, hay sự giàu có kinh tế, dù quan trọng, cũng không đủ để làm cho tâm hồn được hạnh phúc. Của cải thường làm thất vọng và có thể dẫn đến những tình trạng nghèo khổ bi đát, trên hết là tình trạng nghèo khổ xuất phát từ việc con người không nhận ra mình cần Thiên Chúa và sống mà không có Người. Lời Thánh Augustino lại vang vọng trong tâm trí: “Hãy đặt tất cả niềm hy vọng của bạn ở nơi Thiên Chúa: hãy cảm nhận bạn cần đến Người, để được Người lấp đầy. Không có Người, bất cứ điều gì bạn có sẽ chỉ khiến bạn cảm thấy trống rỗng hơn” (Chú giải Thánh Vịnh, 85,3).
4. Niềm hy vọng Kitô giáo, như Lời Chúa khẳng định, là một sự chắc chắn trên hành trình cuộc sống, vì nó không dựa trên sức mạnh con người, mà trên lời hứa của Thiên Chúa Đấng luôn trung tín. Chính vì vậy, ngay từ thời Giáo hội sơ khai, các Kitô hữu đã diễn tả niềm hy vọng bằng biểu tượng chiếc mỏ neo, là thứ biểu trưng cho sự vững chắc và an toàn. Hy vọng Kitô giáo giống như một chiếc mỏ neo, gắn chặt tâm hồn chúng ta vào lời hứa của Chúa Giêsu, Đấng đã cứu độ chúng ta bằng cái chết và sự phục sinh của Người và sẽ lại đến giữa chúng ta. Niềm hy vọng ấy tiếp tục hướng chúng ta đến “trời mới” và”đất mới” (2 Pr 3,13) như chân trời đích thực của cuộc sống của chúng ta, nơi mọi loài thụ tạo sẽ tìm thấy ý nghĩa đích thực cho sự hiện hữu, bởi vì quê hương đích thực của chúng ta ở trên trời (x. Pl 3,20).
Do đó, thành đô của Thiên Chúa thúc đẩy chúng ta cải thiện các thành phố của con người. Ngay từ bây giờ các thành phố này phải bắt đầu phản chiếu hình ảnh của thành đô Thiên Chúa. Niềm hy vọng, được nâng đỡ bởi tình yêu Thiên Chúa tuôn đổ vào lòng chúng ta nhờ Chúa Thánh Thần (x. Rm 5,5), biến đổi tâm hồn con người thành một mảnh đất màu mỡ, nơi bác ái có thể nảy mầm vì sự sống của thế giới. Truyền thống của Giáo hội luôn nhấn mạnh đến sự liên kết mật thiết giữa ba nhân đức đối thần: đức tin, đức cậy và đức mến. Hy vọng được sinh ra từ đức tin, được đức tin nuôi dưỡng và nâng đỡ, đặt nền tảng trên đức mến, mẹ của mọi nhân đức. Và chính đức mến là điều chúng ta cần nhất hôm nay, ngay lúc này. Đức mến không chỉ là một lời hứa, mà là một thực tại mà chúng ta hướng đến với niềm vui và tinh thần trách nhiệm: đức mến lôi cuốn chúng ta tham gia, định hướng các quyết định của chúng ta cho ích chung. Ai thiếu đức mến thì không chỉ thiếu đức tin và đức cậy, mà còn lấy mất niềm hy vọng nơi tha nhân.
5. Lời mời gọi trong Kinh Thánh về niềm hy vọng do đó bao hàm nghĩa vụ gánh vác trách nhiệm của chúng ta trong lịch sử, không do dự. Thật vậy, đức mến là “giới răn xã hội cao cả nhất” (Sách Giáo lý Hội Thánh Công giáo, số 1889). Nghèo đói có những nguyên nhân mang tính cơ cấu cần được giải quyết và xóa bỏ. Trong khi chờ điều đó xảy ra, tất cả chúng ta được mời gọi kiến tạo những dấu chỉ mới của niềm hy vọng, những dấu chỉ làm chứng cho tình bác ái Kitô giáo, như biết bao vị thánh nam nữ đã thực hiện trong mọi thời đại. Các bệnh viện và trường học, chẳng hạn, là những tổ chức được lập nên để thể hiện tinh thần đón tiếp những người yếu thế và bị gạt ra bên lề. Những cơ sở ấy lẽ ra phải trở thành một phần của chính sách công ở mọi quốc gia, nhưng chiến tranh và bất công thường vẫn ngăn cản điều này. Ngày nay, những dấu hiệu hy vọng ngày càng được tìm thấy trong các viện dưỡng lão, cộng đồng dành cho trẻ vị thành niên, các trung tâm lắng nghe và đón tiếp, bếp ăn từ thiện, nhà tạm trú cho người vô gia cư và trường học cho người thu nhập thấp. Có bao nhiêu dấu hiệu hy vọng thầm lặng này thường bị bỏ qua nhưng lại rất quan trọng để gạt bỏ sự thờ ơ của chúng ta và truyền cảm hứng cho những người khác tham gia vào nhiều hình thức khác nhau của việc tình nguyện!
Người nghèo không phải là sự sao nhãng đối với Giáo hội, nhưng là những anh chị em yêu dấu của chúng ta, bởi vì bằng cuộc sống, lời nói và sự khôn ngoan của họ, họ giúp chúng ta tiếp xúc với chân lý của Phúc âm. Chính vì vậy, Ngày Thế giới Người Nghèo muốn nhắc các cộng đoàn rằng người nghèo là trung tâm của toàn bộ sứ mạng mục vụ của Giáo hội. Điều này không chỉ đúng với công việc bác ái của Giáo hội, mà còn đúng với sứ điệp mà Giáo hội tôn vinh và công bố. Thiên Chúa đã mang lấy sự nghèo khó của họ để làm cho chúng ta trở nên giàu có, qua tiếng nói, câu chuyện và khuôn mặt của họ. Mọi hình thức nghèo khổ, không trừ hình thức nào, đều là một lời mời gọi sống Tin Mừng một cách cụ thể, và trao ban những dấu chỉ hữu hiệu của niềm hy vọng.
6. Đây chính là lời mời gọi mà việc cử hành Năm Thánh này gửi đến chúng ta. Không phải ngẫu nhiên mà Ngày Thế giới Người Nghèo lại được cử hành vào cuối năm hồng ân này. Khi Cửa Thánh được đóng lại, chúng ta cần gìn giữ và chia sẻ những hồng ân thiêng liêng mà Thiên Chúa đã ban cho chúng ta trong suốt một năm cầu nguyện, hoán cải và làm chứng tá. Người nghèo không phải là đối tượng của hoạt động mục vụ của chúng ta, mà là những chủ thể sáng tạo, thôi thúc chúng ta luôn tìm kiếm những hình thức mới để sống Tin Mừng trong thời đại hôm nay. Trước những hình thức nghèo đói mới, chúng ta có nguy cơ trở nên quen thuộc và cam chịu. Chúng ta gặp người nghèo hoặc người bị đẩy vào cảnh nghèo mỗi ngày, và đôi khi chính chúng ta cũng rơi vào tình cảnh thiếu thốn, mất đi những điều từng được xem là ổn định: một mái nhà, bữa ăn đầy đủ mỗi ngày, quyền được chăm sóc y tế, cơ hội học hành và thông tin, tự do tôn giáo và tự do ngôn luận.
Khi thúc đẩy công ích, trách nhiệm xã hội của chúng ta dựa trên hành động sáng tạo của Thiên Chúa, Đấng ban cho mọi người những của cải trần gian. Cũng như những tài nguyên ấy, thành quả lao động của con người cũng cần được chia sẻ cách công bằng. Giúp đỡ người nghèo là vấn đề công bằng trước khi là vấn đề bác ái. Như Thánh Augustino đã nói: “Bạn cho người đói ăn, nhưng tốt hơn nếu không ai phải bị đói, dù như thế bạn sẽ chẳng còn ai để bố thí. Bạn cho người trần truồng áo mặc, nhưng sẽ tốt hơn nếu ai cũng có đủ áo quần và không còn sự túng thiếu ấy” (Chú giải Thư thứ nhất Gioan, VIII, 5).
Vì thế, tôi ước mong rằng Năm Thánh này sẽ thúc đẩy việc phát triển những chính sách chống lại mọi hình thức nghèo đói xưa cũ và mới mẻ, cũng như khuyến khích các sáng kiến hỗ trợ những người nghèo nhất trong số những người nghèo. Việc làm, giáo dục, nhà ở và chăm sóc y tế là những điều kiện căn bản để con người có được sự an toàn đích thực, một sự an toàn không bao giờ có thể đạt được bằng vũ khí. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đối với những sáng kiến đang được thực hiện và đối với những nỗ lực được thể hiện hàng ngày trên bình diện quốc tế bởi rất nhiều người nam và người nữ thiện chí.
Chúng ta hãy phó thác mọi sự cho Mẹ Maria rất thánh, Đấng Ủi an kẻ âu lo, và cùng với Mẹ, chúng ta hãy cất cao bài ca hy vọng, bằng những lời của thánh thi Te Deum: In Te, Domine, speravi, non confundar in aeternum – Lạy Chúa, con hy vọng vào Ngài, con sẽ không bao giờ phải thất vọng.
Vatican, ngày 13 tháng 6 năm 2025, lễ nhớ Thánh Antôn Pađua, đấng bảo trợ của người nghèo.
Lêô XIV
