CHA MẸ VÀ VIỆC KIỂM SOÁT CON CÁINhững điều NÊN và KHÔNG NÊN làm đối với Thanh Thiếu Niên.
Sự nhận thức của cha mẹ về những thay đổi cần thiết nơi con cái là điều quan trọng. Vì thế là bậc cha mẹ, chúng ta hãy có những phong cách thích ứng với những thay đổi này. Thực ra, cha mẹ kiểm soát hành vi và nếp sống của con cái là việc cần có và nên làm. Chúng ta ai cũng muốn con cái mình phát triển trong tinh thần tự lập, trách nhiệm và tự trọng. Nhưng để được như thế, bậc cha mẹ cũng cần quan tâm đến sự phát triển của con cái về cả tâm và sinh lý với những thái độ cư xử thích hợp. Nói cách khác, khi con cái bước vào tuổi thanh thiếu niên, chúng ta nên thay đổi chiều hướng giáo dục cũng như kiểm soát cho thích hợp với lứa tuổi của các em.
Sự thường, cha mẹ các thanh thiếu niên (teenager) thường được các em miêu tả như những đấng đầy uy quyền hay cằn nhằn, la lối để kiểm soát các em ngay cả óc sáng tạo của chúng hoặc quá quan tâm đến độ soi mói cả vào đời sống riêng tư của chúng. Ðiều đó chưa hẳn là tốt đối với các trẻ đang lớn lên và hòa nhập vào cuộc sống tại Hoa Kỳ này.
Nói như thế thì liệu cha mẹ có khi nào nên dự phần hoặc có hành động can thiệp để ngăn chận một thái độ hoặc cách cư xử nào đó của các em không? Dĩ nhiên là có và đôi khi còn cần thiết nữa. Không nhiều nhưng có những trường hợp cha mẹ phải hành xử đúng và hợp pháp quyền phụ huynh của mình. Chẳng hạn, con cái có ý định hay hành động như muốn tự tử, phải ra tay ngăn chận kịp thời. Ðứa con trai 16 có súng ống trong nhà hay trong cặp, phải tịch thu tức khắc. Có người lai vãng muốn buôn bán cần sa ma túy cho con cái hãy gọi cảnh sát ngay. Bạn bè trai có hành vi hay lời nói ve vãn con gái mình kiểu sàm sở, thiếu tư cách, hãy đuổi hắn ra khỏi nhà. Nói cách khác, những việc bảo vệ con cái trong sự an toàn khỏi những đe dọa ngoài xã hội là những việc cần thiết và phải làm. Một ngày nào đó có lẽ trong tương lai gần, con cái chúng ta sẽ mở miệng cám ơn chúng ta.
Một vài chuyên gia về gia đình cho rằng cha mẹ nên hầu như chấp nhận mọi cách cư xử, sở thích cũng như lối diễn đạt của con trẻ mặc dù đôi khi có vẻ kỳ quặc hoặc nguy hiểm. Họ cho rằng làm như thế con cái sẽ phát triển tự nhiên hơn và sẽ chín chắn hơn khi tới tuổi thành nhân. Lời khuyên của họ là: “Ðừng cố kiểm soát lối sử sự của con trẻ nhưng hãy đặt ra một vài qui tắc”. Lối cố vấn trên là một liều độc dược cho con cái ở tuổi vị thành niên và là một liều thuốc an thần cho những bậc cha mẹ vô trách nhiệm vì thanh thiếu niên buông thả sẽ hủy hoại chính tuổi thanh thiếu niên của mình.
Một điều mà thanh thiếu niên phải làm để phát triển đúng mức là sống tinh thần trách nhiệm và xứng đáng với sự tin cậy của cha mẹ. Tiền nhân nói: “Dạy con từ thuở còn thơ”, phương pháp uốn nắn thích hợp với tuổi thơ ấu nhưng khi con cái ở tuổi thanh thiếu niên, phương pháp hướng dẫn hoặc cố vấn (counseling) thường thích hợp hơn và sẽ giúp các em tập luyện tinh thần trách nhiệm và tạo được sự tin cậy nơi cha mẹ cũng như người chung quanh một cách có hiệu quả hơn. Những lời khuyên của các chuyên gia có tâm huyết với giới trẻ là khi các em bước vào tuổi 12, cha mẹ hãy để các em:
· Tự chọn lựa áo quần theo sở thích cũng như chải tóc theo ý muốn.
· Tự chọn bạn bè.
· Ði với bạn bè vào các thương xá.
· Tự chọn môn học (optional courses) các em có thể lấy thêm theo sở thích.
Chúng ta để con em tự ý chọn lựa không có nghĩa là để các em tự do buông thả nhưng là với sự quan tâm và hướng dẫn rất gần gũi với các em và đặt ra những giới hạn cần thiết để các em không đi quá trớn. Linh mục Val Peter, Giám Ðốc điều hành tổ chức Boys Town, một tổ chức chuyên giúp đỡ các em thanh thiếu niên bỏ nhà đi bụi đời (run away), sau nhiều năm nghiên cứu tâm lý và hướng dẫn các em đã kết luận: Chúng tôi sau nhiều năm tháng lăn lộn trong việc hướng dẫn và dìu dắt các thanh thiếu niên đã nhận thấy rằng vai trò quan trọng nhất của những người làm cha mẹ tốt là làm thầy dạy tốt. Cha mẹ cần hướng dẫn các thanh thiếu niên của mình chuẩn bị hành trang khi vào đời và cách thế phát huy những vốn liếng học được một cách lành mạnh. Ðây không phải là công việc dễ dàng nhưng cũng không có nghĩa là chúng ta không làm được! Ngài cũng đưa ra một vài lãnh vực mà cha mẹ cần hết sức chú tâm hướng dẫn con em mình như sau:
· Tìm bạn và kết bạn
· Hò hẹn với người bạn khác phái
· Ăn măc thế nào là thích hợp
· Biết nói “KHÔNG” khi cần thiết
· Diễn đạt trí sáng tạo cách tự nhiên và thoải mái.
Lời kết luận cũng như những lãnh vực được ngài đưa ra nhắc nhở không phải là không có lý. Chắc chắn đó là những kinh nghiệm được tích lũy trong nhiều năm sống và chia sẻ với các em bụi đời nơi mái ấm Boys Town của ngài. Dĩ nhiên, vấn đề không thể được giải quyết hoặc xây dựng trong một khắc hay một giờ nhưng như một trò chơi lớn giữa cha mẹ và con cái. Chúng ta cần kiên trì và chịu đựng chỉ vì thương yêu con cái không nên biểu lộ cho các em thấy uy quyền phải suy phục hay vì những gì người ta nghĩ.
Chiều hướng này rất khó khăn so với khi các em còn ở tuổi 5,6. Tuổi mà đi chơi bên nhà hàng xóm các em cũng lễ độ xin phép. Còn tuổi 16, bất kỳ một sự giám thị nào các em cũng coi đó là một cuộc thẩm vấn! Dĩ nhiên, có nhiều lúc cha mẹ nên lui bước để các em diễn đạt trí sáng tạo của chúng; nhưng cũng có lúc chúng ta phải nhỏ nhẹ giải thích cho con em khi chúng có những quyết định sai lầm. Làm cha mẹ chúng ta không nên cứng ngắc đối với những vấn đề nằm trong lãnh vực sáng tạo của con em nhất là những sáng tạo nằm trong phạm vi có giới hạn. Nếu có thể chúng ta nên hòa nhập vào những công trình sáng tạo của các em để thêm gần gũi, thông cảm và khích lệ. Chúng ta cũng không quên hướng dẫn con em biết thế nào là tự chế trong công việc, lối hành xử. Việc hướng dẫn này rất khó đem lại kết quả nếu chúng ta không dành thời gian hòa nhập vào những sinh hoạt của các em.
Những lãnh vực sáng tạo sau đây, chúng ta nên để các em tự do, có chăng chỉ nên hướng dẫn cách nhẹ nhàng và uyển chuyển:
· Tôi muốn trở thành một người như thế nào?
· Tôi muốn xuất hiện trong xã hội theo kiểu cách nào?
· Tôi muốn có những người bạn loại nào?
· Tôi muốn đạt được những bằng cấp học vấn nào? Nghành nào?
· Tôi muốn chọn người bạn đời nào?
· Thành phố nào thích hợp cho công việc của tôi trong tương lai?
Với một vài lãnh vực như thế chúng ta nên giải thích cho các em hiểu không thể đưa đến một quyết định trọn vẹn để trải rộng cuộc đời của mình trong đó. Giúp các em hiểu rõ vấn đề không phải là một chuyện dễ dàng nhưng đó chính là ơn gọi mà mỗi người chúng ta, bậc cha mẹ, phải sống.
THI ÂN
