Đường Hướng Mục Vụ Cho Người Dân Tộc Trong Giáo Phận Dalat

(Bài Nói Chuyện Của Đức Cha Antôn Tại Giáo Hạt Bảo Lộc – 30/01/2018)

Cách đây 3 năm, khi tôi đi dự lễ nhận mũ và nhẫn Hồng Y của Đức Cha Phêrô Nguyễn Văn Nhơn, Tổng Giám Mục Hà Nội, Đức Hồng Y (ĐHY) Tổng Trưởng Bộ Phúc Âm Hóa Các Dân Tộc có mời ĐHY Phêrô, Đức Tổng Giám mục Phaolô của Tổng Giáo phận Saigon và tôi cùng đi nên cũng được mời đến nhà dùng cơm trưa, có 4 người thôi! ĐHY Phêrô giới thiệu tôi là Giám mục Giáo phận Dalat, và tôi giới thiệu thêm: Dalat là một giáo phận nhỏ trong 26 giáo phận của Việt Nam, còn con chỉ là một Giám mục nhỏ bé thôi, nhưng hai vị là Hồng Y và Tổng Giám mục đây lại là “con chiên” của con, vì hai Ngài sinh ra và lớn lên trong Giáo phận Dalat; tất nhiên Đức Hồng Y Tổng Trưởng hiểu là tôi nói vui! Do đó Ngài hỏi tôi thêm về Giáo phận Dalat, và tôi nói điều đặc biệt: đó là Giáo phận Dalat có khoảng 1/3 giáo dân là Dân Tộc Thiểu Số; rồi Ngài hỏi: “Có Linh mục người Dân Tộc không?” “thưa có, có 10 linh mục người Dân Tộc”. Rồi tôi hỏi: “Vậy thưa Đức Hồng Y, con có thể đề cử một Linh mục người Dân Tộc phụ tá cho con để lo cho người Dân Tộc không? ĐHY trả lời: “được quá đi chứ, nhưng không phải chỉ vì người đó là Dân Tộc.” Chúng ta hiểu ý của Ngài là ứng viên đó cũng phải hội đủ một số điều kiện ắt có và đủ khác nữa để có thể làm Giám mục. Lúc bấy giờ tôi thấy chưa có hy vọng trong tương lai.

Sau đó tôi về Việt Nam, gặp Đức Tổng Giám mục Đại diện Tòa Thánh Leopoldo Girelli, tôi nói: “Giờ con xin Giám mục phó được không?” Ngài nói: ”còn 4 năm nữa mới nghỉ hưu, mà thủ tục hành chánh qua lại cũng phải mất 2 năm, vậy thì cứ làm đơn sang Tòa Thánh”; cụ thể là làm đơn gởi Đức Hồng Y Thánh Bộ Phúc Âm Hóa Các Dân Tộc mà tôi mới gặp. Khi đó Đức TGM Girelli bắt đầu tìm hiểu các ứng viên được đề cử. Sau hơn một năm thì Đức Giáo Hoàng chọn và báo cho chính phủ Việt Nam, rồi chính phủ Việt Nam mới đi tìm hiểu, điều tra. Khoảng nửa năm sau, thủ tướng chính phủ Việt Nam gởi công hàm sang Tòa Thánh đồng thuận với bổ nhiệm của Đức Giáo Hoàng, và Tòa Thánh mới công bố bổ nhiệm này, tức là Đức Cha Đaminh Nguyễn Văn Mạnh làm Giám mục phó Giáo phận Dalat với quyền kế vị. Theo giáo luật, thì GM phó phải được bổ nhiệm làm Tổng Đại diện của giáo phận, do đó Cha Tổng đại diện Phaolô Lê Đức Huân được cử làm Đại diện Giám mục đặc trách người Dân Tộc. Vì trong khi chưa có một Giám mục chuyên lo cho người Dân Tộc, thì ít là có một Linh mục đại diện Giám mục lo cho người Dân Tộc. Vì thế, Cha Phaolô đã gặp gỡ các Linh mục trong giáo phận đang coi xứ người Dân Tộc, các linh mục người bản địa, để phác thảo ra một chương trình mục vụ cho người Dân Tộc. Phác thảo đó đã được trình lên Giám mục, Giám mục họp Ban Tư vấn, hội đồng Linh mục giáo phận trong dịp tĩnh tâm LM giáo phận tháng 11 vừa qua, để quyết định có một đường hướng mục vụ cho người Dân Tộc trong giáo phận.

Hướng tổng quát đó là phải duy trì và phát huy phong tục tập quán, văn hóa của người Dân Tộc. Chúng ta biết ở giáo phận này, trong tỉnh Lâm Đồng, có 2 dân tộc chính là dân tộc K’ Ho và dân tộc Churu. K’ Ho thì có K’ Ho Mạ, K’ Ho Sré… có tiếng nói khác nhau, đại khái như người Kinh 3 miền Bắc Trung Nam; có những từ ngữ khác nhau, nhưng khi nói ra thì có thể hiểu nhau được (ví dụ như: Chén/ Bát; Ly/Cốc…) giọng nói cũng có những khác biệt. Do đó cần phải phát huy ngôn ngữ, tiếng nói, chữ viết của từng dân tộc.

Tổng quát là như thế, nhưng cụ thể là phân công có một số Cha làm quyển tự điển tiếng K’ Ho – Mạ, một số làm tự điển tiếng K’ Ho – Lạch, K’ Ho – Sré, hoặc tiếng Churu… quyển tự điển đó giúp phát huy ngôn ngữ của Dân Tộc. Sau nữa, soạn giáo án để dạy tiếng K’ Ho và tiếng Churu. Sáng nay ghé Di Linh, chúng tôi thấy đã soạn được 40 trang giáo án dạy tiếng K’Ho – Sré, đã soạn được quyển tự điển Việt – K’ Ho. Đấy là những việc đã làm để  phát huy văn hóa , ngôn ngữ của người Dân Tộc, điều đó rất cần thiết.

Đi vào mục vụ cho người Dân Tộc thì cũng là mục vụ chung của Giáo phận Dalat. Mục vụ này dựa trên đường hướng mà Giáo hội thời sơ khai đã thực hiện. Sách Công vụ Tông Đồ ghi nhận: các tín hữu chuyên cần nghe giáo huấn của các Tông Đồ, tức là học hỏi giáo lý để phát triển Đức tin; rồi các tín hữu siêng năng tham dự lễ Bẻ Bánh, tức là phụng vụ bí tích; và thứ ba là họ sống bác ái yêu thương nhau, nhờ đó số người tin theo Chúa ngày càng tăng lên.

Từ cái mẫu của Giáo hội sơ khai này, Giáo phận có một định hướng cụ thể là: xây dựng giáo phận, giáo xứ, mỗi gia đình trở thành một cộng đoàn đức tin, cụ thể bằng việc học hỏi giáo lý; thành một cộng đoàn phụng tự, cụ thể qua việc cử hành phụng vụ bí tích, trở thành một cộng đoàn bác ái, tất cả nhằm làm cho trở nên một cộng đoàn truyền giáo, một cộng đoàn loan báo Tin mừng. Loan báo Tin mừng cho người chưa biết Chúa, loan báo TM cho cả những người đã biết Chúa để họ sống tốt hơn. Thế thì đối với người Dân Tộc, đường hướng mục vụ để giúp họ trở thành một cộng đoàn đức tin thì có việc soạn sách giáo lý bằng tiếng Dân Tộc, dạy giáo lý bằng tiếng Dân Tộc, huấn luyện giáo lý viên có thể dạy giáo lý bằng tiếng DânTộc cho người Dân Tộc. Để xây dựng cho họ thành một cộng đoàn phụng tự thì phải cử hành phụng vụ và bí tích bằng tiếng Dân Tộc. Hiện nay tại giáo phận chúng ta đã có sách lễ Rôma bằng tiếng K’ Ho đã được HĐGM Việt Nam phê chuẩn, đã được Tòa Thánh phê chuẩn và hiện đang được dùng trong giáo phận.

Định hướng cũng mời gọi những giáo xứ có đông người Dân Tộc có lễ bằng tiếng Dân Tộc, nếu có nửa Kinh nửa Dân Tộc thì phải liệu làm sao cho có một thánh lễ dành cho người Dân Tộc. Thậm chí dù đa số các Linh mục là người Kinh, nhưng trong dịp tĩnh tâm hay thường huấn cũng có một thánh lễ cử hành bằng tiếng Dân Tộc, để giúp các Linh mục biết quan tâm đến mục vụ cho người Dân Tộc. Đó là nét đặc thù của Giáo phận Dalat.

Xây dựng một cộng đoàn bác ái: cụ thể là một giáo xứ người Kinh nhận kết nghĩa với một giáo họ hay một giáo điểm người Dân Tộc, để thăm viếng, cầu nguyện, giúp đỡ cụ thể. Điều này, sáng nay tôi có nói với cha Đại diện: Cha liên lạc với từng Cha Quản hạt, xin Ngài sắp xếp trước tiên trong hạt của mình, xứ nào kết nghĩa với họ nào, sau đó tới các hạt khác. Hiện nay giáo phận có 105 giáo xứ, Cha Đại diện phối hợp làm sao để mỗi giáo xứ kết nghĩa với một giáo họ, giáo điểm hoặc một cộng đoàn người Dân Tộc để họ được thăm viếng và giúp đỡ một cách cụ thể, chứ không phải chỉ nói chung chung. Còn việc bác ái nữa, đó là trao cho Ủy ban bác ái xã hội, đứng đầu là cha Gioan Boscô Hoàng văn Chính, để Ngài điều động việc lo cho đời sống vất chất của người DânTộc bằng những phương thế mà ban bác ái xã hội đang làm.

Đó là định hướng mục vụ cho người DânTộc đã được công bố trong dịp tĩnh tâm Linh mục giáo phận vừa qua, hôm nay, tôi tóm lược lại, nhằm mục tiêu truyền bá Tin mừng cho người Dân Tộc, nhưng cũng là truyền bá Tin mừng, sống Tin mừng cho tất cả mọi tín hữu, trong khi mình thờ phượng Chúa, mình học hỏi giáo lý, sống bác ái, loan báo Tin mừng cho những người có đạo cũng như người chưa có đạo. Để cơ cấu hóa, trong mỗi HĐGX đã có các ủy viên, giờ thêm một ủy viên nữa là ủy viên “Đặc Trách Người Dân Tộc”. Cha Đại diện sẽ điều động các vị đặc trách đó từ cấp giáo hạt giáo xứ giáo họ …

Công việc truyền bá Tin mừng cho người Dân Tộc bắt đầu từ năm 1927 tại Di Linh, Cha Cassaigne là người rửa tội cho người Dân Tộc đầu tiên, tại Di Linh cách nay 90 năm. Năm 2027 sẽ kỷ niệm 100 truyền giáo cho người Dân Tộc. Công việc truyền giáo này khởi đi từ Di Linh, tại đây có một trung tâm truyền giáo cho người Thượng do chính cha Cassaigne thành lập, và Ngài điều hành trung tâm đó. Từ đó lo việc truyền giáo cho người dân tộc trong toàn giáo phận chúng ta. Sau đó là Cha Nguyễn Huy Trọng coi trung tâm đó. Trung tâm đó dần trở thành một giáo xứ, nay chính là xứ Kala.

Do đó, để chuẩn bị kỷ niệm 100 năm truyền giáo tại đây, Cha Đại diện Giám mục đặc trách người Dân Tộc được bổ nhiệm về Giáo xứ Kala, nay Ngài đang ở Kala để điều động chương trình do chính Ngài phác thảo đã được Hội đồng LM và Giám mục phê chuẩn để thực hiện. Chính Ngài sẽ lo xây dựng cơ sở vật chất ở đấy, để có những văn phòng… từ đó lo công việc truyền bá Tin mừng cho người dân tộc trong giáo phận.

Đó là đường hướng mục vụ của giáo phận năm 2018: lo cho người Dân Tộc.

Sau đây Đức Cha Phó sẽ nói đến đường hướng mục vụ chung: ĐỒNG HÀNH VỚI CÁC GIA ĐÌNH TRẺ.